Στην περίπτωση χρήσης φωτογραφίας εκ μέρους τρίτων, πλην του δημιουργού, άνευ αδείας σε διαφημιστικό λογαριασμό εταιρίας που τηρείται σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, επισημαίνουμε τα ακόλουθα:
Πράγματι από τις διατάξεις των άρθρων 1 και 2 του Ν. 2121/1993 “πνευματική ιδιοκτησία, συγγενικά δικαιώματα και πολιτιστικά θέματα” συνάγεται ότι το έργο, ως πνευματικό δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή προσιτή στις αισθήσεις, προστατεύεται από την πνευματική ιδιοκτησία που περιλαμβάνει το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα), εφόσον ανταποκρίνεται στις προϋποθέσεις της γενικής ρήτρας (άρθρο 2 παρ. 1) δηλαδή εφόσον είναι πρωτότυπο. Η έννοια της πρωτοτυπίας δεν προσδιορίζεται γενικά από το νόμο, είναι δε κατά τη θεωρία της στατιστικής μοναδικότητος που επικρατεί στη νομολογία, η κρίση ότι κάτω από παρόμοιες συνθήκες και με τους ίδιους στόχους, κανένας άλλος δημιουργός, κατά λογική πιθανολόγηση, δε θα ήταν σε θέση να δημιουργήσει έργο όμοιο ή ότι παρουσιάζει μια ατομική ιδιομορφία ή ένα ελάχιστο όριο “δημιουργικού ύψους” έτσι ώστε να ξεχωρίζει και να διαφοροποιείται από τα έργα της καθημερινότητος ή απ΄άλλα παρεμφερή γνωστά έργα.
Στην ενδεικτική απαρίθμηση του άρθρου 2 παρ. 1 του νόμου αυτού αναφέρονται οι φωτογραφίες. Η φωτογραφία συνεπώς συνιστά πνευματικό δημιούργημα και εφόσον είναι πρωτότυπο θεωρείται έργο ο δημιουργός του οποίου αποκτά επ’ αυτού πνευματική ιδιοκτησία.
Ακολούθως στο άρθρο 65 του Ν. 2121/1993 προβλέπεται ένα πλέγμα αστικών κυρώσεων που ισχύει ενιαία σε κάθε περίπτωση προσβολής της πνευματικής ιδιοκτησίας ή των συγγενικών δικαιωμάτων, χωρίς να αποκλείεται συμπληρωματική εφαρμογή του ΑΚ. Η υπαίτια προσβολή του απόλυτου και αποκλειστικού δικαιώματος της πνευματικής ιδιοκτησίας συνιστά αδικοπραξία (άρθρο 914 ΑΚ), επειδή ενέχει εναντίωση προς την αποκλειστική εξουσία του δικαιούχου.
Η μη τήρηση έγγραφου τύπου επιβεβλημένου από το άρθρο 14 εδ. α Ν. 2121/1993 επιφέρει την ακυρότητα της δικαιοπραξίας που αφορά άδεια εκμετάλλευσης η οποία, σύμφωνα με το εδ. β του ιδίου άρθρου είναι σχετική. Μέχρι την επίκληση της ακυρότητας από το δημιουργό η δικαιοπραξία παράγει όλα τα έννομα αποτελέσματά της (Εφ Αθ 8138/2000 ΔΕΕ 2001,60 Κοτσίρη Σταματούδη Ερμ. ν. 2121/1993, α. 14, 1, 3, 15-16/Α Δεσποτίδου).
Δυνατή η επίκληση της ακυρότητος ως προς την καταχρηστική άσκηση του δικαιώματος του δικαιούχου κατ’ άρθρο 281 ΑΚ. Τέτοια περίπτωση συντρέχει μεταξύ των άλλων όταν η συμπεριφορά του δικαιούχου που προηγήθηκε ή η πραγματική κατάσταση που διαμορφώθηκε, κατά το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε, χωρίς κατά νόμο να εμποδίζουν τη γένεση ή να επάγονται την απόσβεση του δικαιώματος, καθιστούν μη ανεκτή τη μεταγενέστερη άσκησή του, κατά τις περί δικαίου και ηθικής αντιλήψεις του μέσου κοινωνικού ανθρώπου. Τούτο συμβαίνει ιδίως όταν από την προηγηθείσα συμπεριφορά του δικαιούχου έχει δημιουργηθεί στον υπόχρεο και μάλιστα ευλόγως, η πεποίθηση ότι ο δικαιούχος δεν πρόκειται να ασκήσει το δικαίωμά του (ΑΠ 1009/2007 ΔΙΜΕΕ 2008,75).
Περαιτέρω αναφορικά με το διαδίκτυο και σύμφωνα με την Οδηγία 2001/29 ΕΚ και το άρθρο 7 αυτής θεσπίζεται υποχρέωση σχετικά με τις πληροφορίες για το καθεστώς του δικαιώματος του δικαιούχου, δηλαδή πρέπει να υπάρχει ενημέρωση των δικαιωμάτων του δικαιούχου προς τους τρίτους εκ μέρους του, κάτι που αποτελεί μια άκρως σημαντική επισήμανση.
Αναφορικά με τα συγγενικά δικαιώματα ρυθμίζονται στο Όγδοο Κεφάλαιο του Ν. 2121/1993 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 81 Ν. 3057/2001 και προστατεύουν τους εκτελεστές, ερμηνευτές καλλιτέχνες των παραγωγών φωνογραφημάτων, των παραγωγών οπτικοακουστικών έργων, καθώς και των ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών. Οι ερμηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες έχουν το δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν μόνο τις πράξεις εκείνες που προβλέπονται και περιγράφονται ρητά στο νόμο. Για τις περιπτώσεις εκείνες η χρήση της ερμηνείας προϋποθέτει άδεια του ερμηνευτή ή εκτελεστή καλλιτέχνη (Διονυσία Καλλινίκου Πνευματική Ιδιοκτησία και Συγγενικά Δικαιώματα 3η έκδοση).
Επίσης στην περίπτωση που το ίδιο πρόσωπο είναι αρχικός δικαιούχος πνευματικής ιδιοκτησίας και φορέας συγγενικού δικαιώματος, όταν δηλαδή υπάρχει σύμπτωση στο ίδιο πρόσωπο και του εμπνευστή και του εκτελεστή του έργου, τότε τα δύο δικαιώματα συνυπάρχουν παράλληλα και ουσιαστικά επικρατεί εκείνο που παρέχει τις ευρύτερες εξουσίες (Εισ Εκθ Ν. 2121/1993 σελ. 7).
Οι σκέψεις αυτές θα μας οδηγήσουν στην αντίκρουση εναντίον μας αγωγής με συναφές περιεχόμενο, έχοντας υπόψιν ότι νομολογιακά αντιμετωπίζεται επιβαρυντικά το θέμα όσον αφορά αυτούς που παραβιάζουν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.
Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει και στους περιορισμούς προστασίας που εισάγει το άρθρο 19 Ν. 2121/1993 όσον αφορά στην παράθεση αποσπασμάτων έργου χάριν της προόδου των γραμμάτων και της επιστήμης και στο άρθρο 25 αναφορικά με την αναπαραγωγή και διάδοση στο κοινό έργων κατά την περιγραφή γεγονότων της επικαιρότητας, πολιτικών λόγων, δικανικών αγορεύσεων, κηρυγμάτων και άλλων έργων παρόμοιας φύσεως, την αναπαραγωγή για λόγους εκπαιδευτικούς (άρθρο 21 και 20 παρ. 1), την ελεύθερη αναπαραγωγή του έργου για δικαστικούς ή διοικητικούς σκοπούς (άρθρο 24), την αναπαραγωγή από βιβλιοθήκες και αρχεία (άρθρο 22), την αναπαραγωγή κινηματογραφικών έργων (άρθρο 23), την αναπαραγωγή έργων που βρίσκονται σε δημόσιο χώρο (άρθρο 26), την δημόσια παράσταση ή εκτέλεση σε ειδικές περιστάσεις (άρθρο 27), την παρουσίαση στο κοινό και αναπαραγωγή εικαστικών έργων (άρθρο 28), υπό τον όρο ότι εξυπηρετείται ο σκοπός αυτός και δε θίγονται τα έννομα συμφέροντα του δημιουργού.
