Οι στρεβλώσεις του εγχώριου οικονομικού συστήματος δημιούργησαν την επισφαλή θέση του δανειολήπτη τον οποίο τοποθέτησαν έναντι των τραπεζών που του δάνεισαν, με εφόδιο το νόμο 3869/2010 (γνωστό ως ο νόμος Κατσέλη), όπως τροποποιηθείς ισχύει σήμερα.
Η δυσμενής οικονομική κατάσταση
Ποιοι υπάγονται στις ρυθμίσεις του Νόμου;
Υπάγονται όλα τα φυσικά πρόσωπα, καταναλωτές και ελεύθεροι επαγγελματίες, με εξαίρεση τους εμπόρους.
Ειδικότερα υπάγονται οι απασχολούμενοι σε σχέση εξαρτημένης εργασίας (π.χ. ιδιωτικοί και δημόσιοι υπάλληλοι), οι νοικοκυρές, οι εισοδηματίες, οι άνεργοι και οι ελεύθεροι επαγγελματίες, εφόσον αυτοί δεν χαρακτηρίζονται έμποροι.
Υπάγονται τέλος όσοι ήταν έμποροι στο παρελθόν, έπαψαν όμως την εμπορία ή την οικονομική τους δραστηριότητα, χωρίς κατά την παύση αυτή να έχουν παύσει τις πληρωμές τους.
Ποια χρέη αφορά;
Υπάγεται κάθε χρέος από οπουδήποτε και αν προέρχεται. Τα χρέη που δεν υπάγονται διακρίνονται σε τρείς κατηγορίες:
Πρώτη κατηγορία: Χρέη που αναλήφθηκαν από τον οφειλέτη το τελευταίο έτος πριν την υποβολή της αιτήσεως στο Ειρηνοδικείο. Δεν θεωρούνται αναλήψεις οφειλών οι ρυθμίσεις των δανείων.
Δεύτερη κατηγορία: Χρέη που προέκυψαν από αδικοπραξία που διαπράχθηκε με δόλο. (για παράδειγμα δικαστική απόφαση για αποζημίωση λόγω ψυχικής οδύνης ή ηθικής βλάβης).
Τρίτη κατηγορία: Διοικητικά πρόστιμα (Τροχαία, Εφορία κλπ), χρηματικές ποινές (Ποινικά Δικαστήρια), φόροι και τέλη προς το Δημόσιο και τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, εισφορές σε Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφαλίσεως (Ι.Κ.Α, Τ.Ε.Β.Ε., Ο.Γ.Α. κ.λπ. )
Πότε οι οφειλέτες μπορούν να υπαχθούν σε ρύθμιση;
Όταν έχουν περιέλθει σε μόνιμη αδυναμία πληρωμής ληξιπρόθεσμων χρηματικών οφειλών χωρίς δόλο. Προσοχή, ο οφειλέτης υποχρεούται να προσκομίσει εντός πέντε εργασίμων ημερών από την κατάθεση της αίτησης στο Ειρηνοδικείο υπεύθυνη δήλωση με την οποία θα δηλώνει τις μεταβιβάσεις εμπραγμάτων δικαιωμάτων επί ακινήτων, στις οποίες προέβη την τελευταία τριετία πριν από την υποβολή της αιτήσεως. Θα ερευνηθεί δηλαδή από το αρμόδιο δικαστήριο μήπως ο οφειλέτης μεταβίβασε κάποιο ακίνητο προκειμένου να μην αποπληρώσει τα χρέη του.
Επισήμανση: Ο οφειλέτης μπορεί να αξιοποιήσει τον νόμο για τη ρύθμιση χρεών και απαλλαγή μόνο για μία φορά στη ζωή του
Ποια είναι η διαδικασία για την υπαγωγή στον Νόμο;
- Προαιρετική κατάθεση προδικαστικού συμβιβασμού στις Τράπεζες με τη συνδρομή δικηγόρου ή αρμόδιου φορέα.
- Αφού παρέλθει η προθεσμία που έχει τάξει ο οφειλέτης από την κατάθεση του προδικαστικού συμβιβασμού, διαφορετικά οποτεδήποτε ο δανειολήπτης έχει το δικαίωμα να προσφύγει στο Ειρηνοδικείο της κατοικίας του με την κατάθεση αιτήσεως και τον προσδιορισμό δικασίμου. Η ημερομηνία της δικασίμου εξαρτάται από το Ειρηνοδικείο και το φόρτο εργασίας του.
- Με την κατάθεση του αιτήσεως ορίζεται η ημέρα επικύρωσης του προδικαστικού συμβιβασμού, τουλάχιστον δύο μήνες μετά την κατάθεση, κατά την οποία εξετάζεται ενώπιον του Ειρηνοδίκη το ενδεχόμενο συμφωνίας των μερών. Σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί συμφωνία, ο Ειρηνοδίκης αποφαζίσει την έκδοση προσωρινής διαταγής, η οποία έχει ως περιεχόμενο τη διατήρηση της νομικής και πραγματικής κατάστασης της περιουσίας του οφειλέτη, την προστασία της περιουσίας του, την αναστολή των καταδιωκτικών μέτρων σε βάρος του, την παύση τυχόν παρακράτησης από τη μισθοδοσία ή τη σύνταξή του, αλλά και τον ορισμό μηνιαίων δόσεων που θα καταβάλλονται προς τους πιστωτές έως την έκδοση οριστικής απόφασης επί της αιτήσεως.
- Συζήτηση της αιτήσεως στο Ειρηνοδικείο για την υπαγωγή στη ρύθμιση.
Τι κάνω από την κατάθεση της αίτησης; Πληρώνω τα δάνεια μου;
Ο νόμος θέτει στον δανειολήπτη την υποχρέωση να καταβάλλει προς τους πιστωτές του ποσό ίσο με το 10% της τελευταίας ενήμερης δόσης των δανείων του έως την ημέρα επικύρωσης του προδικαστικού συμβιβασμού ή έκδοσης προσωρινής διαταγής. Εφόσον βέβαια κάποιος είναι άνεργος αυτό σημαίνει πως δεν δύναται να καταβάλλει κανένα ποσό. Η περιουσία του σε κάθε περίπτωση, εφόσον έχει γίνει δεκτό το αίτημα της προσωρινής διαταγής για την προστασία της κατοικίας του, δεν κινδυνεύει.
Τι θα γίνει στο Δικαστήριο;
Η διαδικασία είναι συνήθως σύντομη και εξετάζονται συγκεκριμένα πράγματα. Το βασικό είναι να προκύπτει η ανυπαίτια αδυναμία του οφειλέτη και τα περιουσιακά στοιχεία με τις εμπορικές τους αξίες προκειμένου να κρίνει ο δικαστής τι δύναται και οφείλει να αποπληρώσει ο οφειλέτης. Σίγουρα όλη η δουλειά έχει γίνει με την σύνταξη του δικογράφου που περιέχει πλήθος πληροφοριών που θα βοηθήσουν τον δικαστή να έχει μια σαφή εικόνα για την συγκεκριμένη υπόθεση. Η απόφαση δεν βγαίνει εκείνη την στιγμή αλλά συνήθως τουλάχιστον μετά από τέσσερις μήνες από την ημερομηνία δικασίμου.
Τι τελικά θα πρέπει να πληρώσω όταν βγει η απόφαση για να διασώσω την κατοικία μου και να απαλλαγώ από το υπόλοιπο των οφειλών μου;
Εξαρτάται πάντα από την περίπτωση και τις ειδικότερες περιστάσεις. Καμία υπόθεση δεν είναι ίδια με την άλλη. Υπάρχει όμως ένα γενικό πλαίσιο που μπορούμε να πιθανολογήσουμε τι θα κρίνει το Δικαστήριο. Αυτό εξαρτάται από το ύψος του δανεισμού, την εμπορική αξία της κατοικίας του δανειολήπτη και τα λοιπά περιουσιακά στοιχεία.
Οι βασικές τρείς παραλλαγές είναι οι εξής:
Α. Υπερχρεωμένος με μία κύρια κατοικία
Ο οφειλέτης θα πληρώνει μηνιαίως για 3-5 χρόνια αυτό που περισσεύει από το εισόδημά του. Όταν τελειώσει το διάστημα των 3-5 ετών αρχίζει μία άλλη υποχρέωση η οποία αφορά αποκλειστικά το σπίτι. Η διάρκεια της είναι το ανώτερο 35 έτη και αυτό που καλείται να αποπληρώσει ανέρχεται μέχρι το 80% της αντικειμενικής αξίας της κύριας κατοικίας του. Για παράδειγμα αν η οφειλή του συνολικά ανέρχεται στα 200.000 ευρώ και μπορεί να δίνει το μήνα 100 ευρώ ενώ η αξία του σπιτιού του ανέρχεται στα 100.000 ευρώ θα πληρώσει 3.600 έως 6.000 ευρώ τα πρώτα 3-5 χρόνια (100 ευρώ Χ 36-60 μήνες) συν 80.000 ευρώ για τα επόμενα 35 χρόνια (100.000 αξία σπιτιού Χ 80%), συνολικά δηλαδή θα καταβάλλει το ποσό των 83.600 έως 86.000 ευρώ.
Β. Υπερχρεωμένος χωρίς περιουσιακά στοιχεία
Ο οφειλέτης έχει υποχρέωση να πληρώνει μηνιαίως μόνο για 3-5 χρόνια αυτό που περισσεύει από το εισόδημά του. Στο τέλος του διαστήματος των 3-5 ετών απαλλάσσεται πλήρως από το υπόλοιπο των οφειλών του.
Γ. Υπερχρεωμένος με ένα σπίτι και εξοχικό ή κάποιο χωράφι
Εφόσον με την ρύθμιση της αποπληρωμής της αντικειμενικής αξίας της κύρια κατοικίας, όπως περιγράφεται παραπάνω, δεν ικανοποιηθούν πλήρως οι πιστετές, τότε το Δικαστήριο θα κρίνει αν το δεύτερο σπίτι ή χωράφι έχει εμπορική αξία και δύναται να ρευστοποιηθεί, αν δηλαδή θα προκύψει κάποιο σημαντικό ποσό από την ρευστοποίηση και αν βεβαίως θα προκαλέσει αγοραστικό ενδιαφέρον. Εφόσον είναι μικρής αξίας δεν θα ρευστοποιηθεί, αν όμως η αξία του είναι μεγάλη τότε το δικαστήριο θα το ρευστοποιήσει και το ποσό που θα προκύψει θα αφαιρεθεί από την συνολική οφειλή. Το δικαστήριο στη συνέχεια θα κάνει ότι αναλύεται στην περίπτωση Α εφόσον υπολείπεται και άλλο ποσό από την συνολική οφειλή. Σημείωση. Αν οι οφειλές του δανειολήπτη είναι μικρότερες από το 80% της αντικειμενικής αξίας του σπιτιού αυτό δεν σημαίνει ότι θα πληρώσει περισσότερα χρήματα από αυτά που χρωστάει. Θα πληρώσει όμως ολόκληρη την οφειλή του σε διάρκεια η οποία δεν θα υπερβαίνει τα 40 χρόνια (3-5 χρόνια + 35 χρόνια για το σπίτι).
Πώς καθορίζεται το επιτόκιο της ρύθμισης για την διάσωση της κύριας κατοικίας;
Η ρύθμιση της οφειλής για την διάσωση της κύριας κατοικίας μέχρι 35 έτη γίνεται με επιτόκιο που δεν υπερβαίνει αυτό της ενήμερης οφειλής ή το μέσο επιτόκιο στεγαστικού δανείου με κυμαινόμενο επιτόκιο που ίσχυε σύμφωνα με το στατιστικό δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδος κατά τον τελευταίο μήνα για τον οποίο υφίσταται μέτρηση, αναπροσαρμοζόμενο με επιτόκιο αναφοράς αυτό των Πράξεων Κύριας Αναχρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ή, σε περίπτωση καθορισμού σταθερού επιτοκίου, το μέσο επιτόκιο στεγαστικού δανείου για ανάλογο της ρύθμισης διάστημα, όπως προκύπτει από το στατιστικό δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδος και χωρίς ανατοκισμό.
Αν είναι κάποιος άνεργος και δεν μπορεί να καταβάλει κανένα ποσό;
Το δικαστήριο θα εκδώσει μια προσωρινή απόφαση με την οποία θα ορίζονται μηδενικές καταβολές και θα προσδιοριστεί νέα ημερομηνία δικασίμου για να επανεξεταστεί η υπόθεση. Εάν ο αιτών έχει βρει εργασία μέχρι τότε θα καθορίσει νέα μηνιαία δόση για το υπόλοιπο της ρύθμισης.
Αν όμως παραμένει άνεργος θα τον απαλλάξει πλήρως εάν δεν έχει σπίτι στο όνομά του ενώ εάν έχει, βάσει της πάγιας νομολογίας, το πιθανότερο είναι να αποπληρώσει το 80% της αντικειμενικής αξίας του σπιτιού του σε διάρκεια που δεν θα ξεπερνά τα 35 χρόνια, όπως αναλύεται παραπάνω.
Αξίζει να αναφερθεί πάντως πως υπάρχει νομολογία, η οποία απαλλάσσει πλήρως άνεργο δανειολήπτη, ο οποίος έχει μία κύρια κατοικία με μηδενικές καταβολές.
Είμαι εγγυητής σε ένα δάνειο και ο οφειλέτης έχει ήδη απαλλαγεί με τον Νόμο Κατσέλη ή απλά δεν πληρώνει το δάνειό του. Κινδυνεύω; Ευθύνομαι για το δάνειο;
Εφόσον στο δάνειο υπάρχει εγγυητής, ευθύνεται και αυτός για ολόκληρο το ποσό του δανείου, όπως και ο πρωτοφειλέτης. Επομένως, προκειμένου να απαλλαγεί και αυτός από το δάνειο αυτό πρέπει να κάνει αίτηση στο Ειρηνοδικείο για την υπαγωγή του στο νόμο Κατσέλη, συμπεριλαμβάνοντας και τα δικά του δάνεια, όπως ακριβώς περιγράφεται στα παραπάνω βήματα.
Τι θα γίνει αν απορριφθεί η αίτησή μου στο Ειρηνοδικείο; Θα πρέπει να πληρώσω τους τόκους για το διάστημα που μεσολαβεί από την ημερομηνία κατάθεσης της αίτησής μου μέχρι την απορριπτική απόφαση;
Όχι, ακόμα και αν απορριφθεί η αίτηση, για το διάστημα που μεσολάβησε από την κατάθεση μέχρι την έκδοση της απόφασης δεν τρέχουν οι τόκοι. Η τοκογονία συνεχίζεται δηλαδή από την έκδοση της απορριπτικής απόφασης και μετά.
H αίτησή μου έγινε δεκτή, εκδόθηκε απόφαση με μηνιαίες καταβολές αλλά μερικούς μήνες μετά έχασα τη δουλειά μου. Τι μπορώ να κάνω;
Αν προκύψουν νέα πραγματικά περιστατικά, π.χ ανεργία ή μείωση του εισοδήματος, ο δανειολήπτης έχει τη δυνατότητα καταθέσει αίτηση μεταρρύθμισης της αποφάσεως ζητώντας αναπροσαρμογή των μηνιαίων δόσεων προς τα κάτω.
