Σύμφωνα με το από 7.04.2020 Δελτίο Τύπου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τα φαινόμενα της ενδοοικογενειακής βίας αυξήθηκαν κατά ένα τρίτο σε κάποιες χώρες της ΕΕ, μετά την επιβολή της απαγόρευσης κυκλοφορίας. Η πρόεδρος της Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα Δικαιώματα των Γυναικών, Evelyn Regner, κάλεσε την ΕΕ και τα κράτη μέλη να στηρίξουν τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, όσο διαρκεί η πανδημία. Μάλιστα, εν μέσω της προσπάθειας να κινητοποιήσει τα κράτη μέλη η πρόεδρος της Επιτροπής δήλωσε «Αυτές οι μέρες και οι επόμενες εβδομάδες είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για τις γυναίκες. Όλοι αντιμετωπίζουμε σημαντικές ψυχολογικές προκλήσεις κατά τη διάρκεια της απομόνωσης ή της καραντίνας, αλλά οι αντοχές των γυναικών, και μερικές φορές των παιδιών, που βρίσκονται σε μη ασφαλή σπίτια αντιμετωπίζουν εξουθενωτικές δοκιμασίες. Εμείς, λοιπόν, οφείλουμε να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή σε αυτό το θέμα και να επεκτείνουμε τις δράσεις μας για να βάλουμε τέλος στη βία κατά των γυναικών[i]».
Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων ανέλυσε τη συγκεκριμένη αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, τονίζοντας πως οι γυναίκες, που βρίσκονται σε βίαιες και εξουσιαστικές σχέσεις, βρίσκονται εκτεθειμμένες μεγαλύτερο χρονικό διάστημα απέναντι στο θύτη. Η συνεχής παρουσία μέσα στο σπίτι, των ατόμων που ασκούν την ενδοοικογενειακή βία, αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την καταγγελία της συμπεριφοράς τους.
Στην Ιταλία, με αποτροπιασμό αντικρύσαμε την είδηση, πως 25χρονη γυναίκα δολοφονήθηκε από το σύντροφό της εν μέσω αυτής της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης, η οποία έχει επιβάλει εν μία νυκτί αναγκαστικές συγκατοικήσεις. Πλήθος διεθνών και εγχωρίων ΜΜΕ μετέδωσαν την είδηση, εστιάζοντας στο λόγο που οδήγησε τον καθ’ ομολογία δολοφόνο στο έγκλημά του, ωστόσο ελάχιστα ΜΜΕ ήταν αυτά που δεν εντόπισαν ποιοτική διαφορά ανάμεσα σε μία γυναικοκτονία που θα συνέβαινε οποιαδήποτε άλλη στιγμή προ – covid 19 και σε αυτή που συνέβη εν μέσω κορονοϊού.
Στην Ισπανία, όπου οι κανόνες του lockdown είναι εξαιρετικά αυστηροί, η κυβέρνηση γνωστοποίησε πως εξαιρούνται από την επιβολή προστίμων, όσες γυναίκες φύγουν από το σπίτι τους για να γλιτώσουν και να καταγγείλουν ενδοοικογενειακή βία.
Και στην Ελλάδα, έχει παρατηρηθεί ανησυχητική αύξηση των μηνυμάτων που λαμβάνουν σελίδες πληροφόρησης για την ενδοοικογενειακή βία. Μάλιστα, όπως μεταδόθηκε από το ΑΠΕ – ΜΠΕ από την πρώτη ημέρα που επιβλήθηκε η απαγόρευση των άσκοπων μετακινήσεων, έχουν καταγραφεί τρεις δολοφονίες γυναικών.
Επιπροσθέτως, πλήθος παιδιών είναι εξίσου εκτεθειμμένα, είτε ως άμεσα θύματα κακοποίησης, είτε ως κοινωνοί βίαιων περιστατικών που λαμβάνουν χώρα εντός του χρονικού διαστήματος εγκλεισμού στην οικογενειακή εστία.
Υπάρχει τρόπος διαφυγής ακόμα και στη συγκεκριμένη οριακή συγκυρία;
Στη χώρα μας, από το 2006, ίσχυε ο Ν. 3500/2006, ο οποίος στόχευσε στην αντιμετώπιση του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας, ώστε να ενισχυθεί η αρμονική συμβίωση μεταξύ των μελών της οικογένειας. Μάλιστα, από την Αιτιολογική Έκθεση του νόμου, υπογραμμιζόταν πως, παρά του ότι το συγκεκριμένο γεγονός στην πλειοψηφία του εκδηλώνεται κοινωνικά κατά των γυναικών, ως σκοπό είχε και την συμπροστασία έτερων μελών της οικογένειας όπως είναι οι ανήλικοι, ανήμποροι συνδιαμένοντες ή υπερήλικοι. Συμπλήρωμα του εν λόγω νόμου, που επέφερε σημαντικές τροποποιήσεις στο ρυθμιστικό πλαίσιο των υπαγόμενων προστατευόμενων προσώπων και όχι μόνο, αποτέλεσε ο Ν. 4531/2018. Ωστόσο, αν και τα ανωτέρω νομοθετήματα αποτέλεσαν σημαντικό σταθμό για τον ποινικό κολασμό των επιμέρους πράξεων οικογενειακής βίας, παρουσίασαν στην πράξη ορισμένα δογματικά θέματα, που έχρηζαν επιλύσεως.
Πλέον, με το νέο Ποινικό Κώδικα , που εισήγαγε ο Ν. 4619/2020, οι πράξεις που αφορούσαν τον ανωτέρω νόμο, περιλήφθησαν στο άρθρο 312 του Κώδικα. Έτσι, προβλέπονται αυξημένες ποινές για τις σωματικές βλάβες που προκαλούνται σε βάρος συζύγου κατά τη διάρκεια του γάμου ή σε βάρος του συντρόφου του κατά τη διάρκεια της συμβίωσης. Η τέλεση σωματικής βλάβης σε βάρος εγκύου, αποτελεί επιβαρυντική περίσταση.
Συγκεκριμένα, εφόσον κάποιος είναι θύμα ενδοοικογενειακής βίας, μπορεί να επιτύχει με προσωρινή διαταγή τη μετοίκηση του φερόμενου ως θύτη από την οικογενειακή εστία. Επιπροσθέτως, είναι δυνατόν να διαταχθεί η απαγόρευση προσέγγισης των χώρων κατοικίας/ εργασίας του αιτούντος αλλά και στενών συγγενών του, που πιθανώς ο θύτης να οχλήσει.
Είναι ξεκάθαρο πως με τις Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις που εξεδόθησαν για τη λειτουργία των δικαστικών υπηρεσιών της Χώρας, ο νομοθέτης όρισε ρητά – κατ’ εξαίρεση της συνολικής αναστολής λειτουργίας των Δικαστηρίων, Εισαγγελιών και των εν γένει δικαστικών υπηρεσιών – , πως θα συζητούνται αιτήματα χορήγησης ή ανάκλησης προσωρινών διαταγών. Μάλιστα, για το τρέχον χρονικό διάστημα εξεδόθη και δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης με ΦΕΚ Β’ 1588/25.04.2020 νέα Κοινή Υπουργική Απόφαση, η οποία προέβη στην αναστολή λειτουργίας των Δικαστικών Υπηρεσιών της χώρας από 28.04.2020 έως και 15.05.2020. Στο άρθρο 4 παρ. 2 στοιχ. β’ αυτής ορίζεται ρητά πως εξακολουθούν να συζητούνται αιτήματα για χορήγηση ή ανάκληση προσωρινής διαταγής.
Επιπροσθέτως, από ποινικής απόψεως τα εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας διώκονται αυτεπάγγελτα και σε κάθε περίπτωση ο νομοθέτης έχει δώσει ιδιαίτερη μεγάλη σημασία στην ποινική καταστολή τους. Η διαδικασία που ακολουθείται κατά του φερόμενου ως υπαιτίου είναι η αυτόφωρη. Με αυτές τις επιλογές του νομοθέτη, έχει υπογραμμιστεί το ενδιαφέρον της δημόσιας τάξης για το ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας, το οποίο δε δύναται να είναι ιδιωτικό.
Σημειώνεται πως η τέλεση εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας αποτελεί ισχυρό λόγο κλονισμού της έγγαμης συμβίωσης που αφορά στο πρόσωπο του φερόμενου ως θύτη.
Πλέον, λειτουργούν πολλές γραμμές υποστήριξης για άτομα που έχουν υποστεί οποιαδήποτε μορφή βίας εντός του στενού κύκλου της οικογένειας. Mερικές από αυτές, είναι οι ακόλουθες:
Στη Γραμμή SOS 15900, υπηρεσία εθνικής εμβέλειας, που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες θύματα βίας ή σε τρίτα πρόσωπα να επικοινωνήσουν άμεσα με έναν φορέα αντιμετώπισης της έμφυλης βίας. Mάλιστα, υπάρχει η δυνατότητα και ηλεκτρονικής επικοινωνίας στο email sos15900@isotita.gr. Στη γραμμή 10306, που ξεκίνησε το Υπουργείο Υγείας και οργανώνεται υπό τις επιστημονικές κατευθύνσεις και την εποπτεία της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών». Στις εισαγγελικές αρχές, ή στο τοπικό αστυνομικό τμήμα. Επίσης, τονίζεται πως από την 1η Νοεμβρίου 2019 έχει ιδρυθεί ειδικό επιτελικό Τμήμα Αντιμετώπισης της Ενδοοικογενειακής Βίας, με στόχο την αποτελεσματικότερη προστασία των θυμάτων.
Ωστόσο, αυτό που πρέπει να καταστεί σαφές, είναι πως, η θωράκιση των θυμάτων της ενδοοικογενειακής βίας δεν πρέπει να λαμβάνει χώρα μόνο σε τέτοιες οριακές συγκυρίες , όσο αυτές που για πρώτη φορά βιώνουμε. Είναι δεδομένο πως το μεγαλύτερο επίτευγμα της πολιτείας, θα ήταν να μειωθεί ο αριθμός των αναγκαστικών συγκατοικήσεων, και αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την παρέμβαση όλων μας, αξιοποιώντας την οποιαδήποτε ιδιότητά μας ως μέλος οικογένειας, ως γείτονα, ως φίλου, ως συνεργάτη. Για αυτό και σε κάθε περίπτωση, πρέπει να συνδράμουμε άτομα, που έχουμε υποψίες πως υφίστανται ενδοοικογενειακή βία και να μην κωφεύουμε, θεωρώντας πως ό,τι συμβαίνει σε κάθε οικογένεια μπορεί να κρυφτεί πίσω από μία κλειστή πόρτα.
Σε κάθε περίπτωση και πριν από οποιαδήποτε ενέργεια, συνίσταται η απεύθυνση σε ειδικούς επαγγελματίες νομικούς, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να εκτιμήσουν την εκάστοτε περίπτωση ξεχωριστά και ειδικά, παρέχοντας τις κατευθύνσεις για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των πελατών τους.
Οι δικηγόροι του γραφείου μας είναι σε θέση να σας παρέχουν την κατάλληλη νομική καθοδήγηση και εκπροσώπηση για την προώθηση των συμφερόντων σας.
Σαμαρά Ιω. Σοφία
Δικηγόρος Θεσσαλονίκης
ΠΜΣ Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών
