Ο νόμος 3719/2008 με τίτλο <<Μεταρρυθμίσεις για την οικογένεια, το παιδί, την κοινωνία και άλλες διατάξεις>> καθιερώνει μία διαφορετική μορφή συμβίωσης, αυτήν του συμφώνου συμβίωσης.Δυστυχώς πριν από τον εν λόγω νόμο η εκτός γάμου συμβίωση αποτελούσε μία αρρύθμιστη από το δίκαιό μας κατάσταση. Πλέον όλο και περισσότερα νέα ζευγάρια απορρίπτουν το θεσμό του γάμου και προχωρούν στη δημιουργία οικογένειας υπό το καθεστώς του συμφώνου συμβίωσης. Με αυτό ρυθμίζονται ζητήματα που προκύπτουν από τις σχέσεις των ατόμων που συμβιούν δίχως γάμο.
Ο νόμος αυτός λοιπόν πραγματεύεται την κατάρτιση μίας συμφωνίας συμβίωσης των συμβαλλόμενων σε αυτή προσώπων χωρίς σωρεία τυπικοτήτων. Κινητήριος μοχλός του συμφώνου είναι η ελεύθερη βούληση των συμβαλλομένων, οι οποίοι αποφασίζουν για τη σύσταση , τη διάλυση αλλά και τη ρύθμιση των εν ζωή περιουσιακών σχέσεών τους.
ΣΥΣΤΑΣΗ – ΤΥΠΟΣ ΣΥΜΦΩΝΟΥ :
Η συμφωνία μεταξύ των δύο προσώπων πρέπει να γίνεται αυτοπροσώπως και μόνο με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Για λόγους δημοσιότητας και ασφάλειας των συναλλαγών το σύμφωνο ισχύει από τη στιγμή που θα καταχωρηθεί στο ειδικό βιβλίο του Ληξιαρχείου του τόπου κατοικίας των μερών. Απαραίτητος όρος είναι τα μέρη να έχουν πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα , επομένως αποκλείεται η σύναψή του μεταξύ ανηλίκων. Πλέον με τις νέες τροποποιήσεις του παρόντος έτους μέσω της νομοθετικής πρωτοβουλίας του Υπουργού Δικαιοσύνης <<Σύμφωνο συμβίωσης και άλλες διατάξεις>> αίρεται ο όρος για τη σύναψη του συμφώνου μεταξύ ετερόφυλων ζευγαριών και πλέον ανοίγει ο δρόμος και για τη σύναψη του συμφώνου και μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου.
ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ :
Πέρα από τον απαράβατο όρο της πλήρους δικαιοπρακτικής ικανότητας τα συμβαλλόμενα μέρη πρέπει να συγκεντρώνουν και άλλα στοιχεία , ώστε να μπορούν να θεωρηθεί ειτρεπτή η κατάρτιση συμφώνου από μέρους τους. Πιο συγκεκριμένα απαγορεύεται η σύναψη του συμφώνου μεταξύ ατόμων με συγγένεια εξ αίματος σε ευθεία γραμμή απεριόριστα και πλαγίως μέχρι τον τέταρτο βαθμό καθώς και συγγένεια εξ αγχιστείας σε ευθεία γραμμή απεριόριστα. Επίσης , απαγορεύεται αυστηρά η σύναψη συμφώνου μεταξύ υιοθετήσαντος και υιοθετηθέντος και η τυχόν παράβαση αυτού του κωλύματος πέραν της απόλυτης ακυρότητας του συμφώνου συνεπάγεται και την αυτοδίκαιη λύση της υιοθεσίας. Επιπροσθέτως, για τη νόμιμη σύναψη του συμφώνου αυτονόητο είναι ότι πρέπει να απουσιάζει τυχόν γάμος ή άλλο σύμφωνο συμβίωσης των ενδιαφερόμενων προσώπων κατά το χρόνο σύναψης.
Σε περίπτωση που υπάρξει παραβίαση των εν λόγω διατάξεων δημιουργείται ακυρότητα του συμφώνου , η οποία μπορεί να προβληθεί και από τον εισαγγελέα αυτεπαγγέλτως.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΡΩΝ:
Σχετικά με τις προσωπικές σχέσεις ισχύει ό,τι ισχύει και στο γάμο, δηλαδή το επώνυμο κανενός εκ των μερών δε μεταβάλλεται αλλά μπορεί ο καθένας εφόσον συμφωνήσει ο άλλος να χρησιμοποιεί στις κοινωνικές του σχέσεις το επώνυμο του άλλου.
ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΡΩΝ :
Με το σύμφωνο είναι δυνατόν να ορίζονται οι περιουσιακές σχέσεις των συμβληθέντων και ιδίως τα αποκτήματα εντός της συμβίωσης. Σε περίπτωση όμως που δεν υπάρχει σχετική συμφωνία στο σύμφωνο πρέπει να υπάρξει αναλογική ερμηνεία των διατάξεων για το γάμο .
ΤΕΚΜΗΡΙΟ ΠΑΤΡΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ:
Τέκνα γεννημένα κατά τη διάρκεια του συμφώνου συμβίωσης ή εντός τριακοσίων ημερών από τη λύση ή την αναγνώριση της ακυρότητάς του τεκμαίρεται ότι έχει πατέρα τον άνδρα με τον οποίο η μητέρα του κατάρτισε το σύμφωνο συμβίωσης, ρύθμιση ανάλογη με τέκνο γεννημένο σε γάμο. Αν η βιολογική και νομική πατρότητα δε συνάδουν τότε υπάρχει πάντα η δυνατότητα ανατροπής του τεκμηρίου με αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Άξια μνείας είναι η ρύθμιση που αναφέρει ότι σε περίπτωση ακυρότητας ή ακυρωσης του συμφώνου η πατρότητα των τέκνων μένει ανέπαφη. Το επώνυμο των τέκνων ανήκει στη διακριτική εύχερεια των γονέων του, που προβλέπεται στο σύμφωνο ή σε μεταγενέστερο συμβολαιογραφικό έγγραφο. Το επώνυμο πρέπει να είναι κοινό για όλα τα τέκνα, απαραιτήτως να είναι επώνυμο ενός εκ των γονέων ή συνδυασμός αυτών. Αυτή είναι μία καινοτόμα ρύθμιση καθώς σε περίπτωση έγγαμης συμβίωσης αν οι γονείς δεν έχουν δηλώσει προγενέστερα το επιθυμητό επώνυμο για το τέκνο τους , τότε αυτό υποχρεωτικά παίρνει το επώνυμο του πατέρα του, ρύθμιση εξαιρετικά αναχρονιστική και αντικρουόμενη στην αρχή της ισότητας.
ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ :
Για τον επιζώντα σύντροφο προσδιορίζεται εξ αδιαθέτου κληρονομικό δικαίωμα στο 1/6 της κληρονομίας , εφόσον συντρέχει με με κληρονόμους της πρώτης τάξης και σε περίπτωση που συντρέχει με κληρονόμους άλλων τάξεων προσδιορίζεται στο 1/3 της κληρονομίας, ρύθμιση εξαιρετικά δυσμενέστερη σε σχέση με τοον επιζώντα σύζυγο που δικαιούται το 1/4 της κληρονομίας. Στο νόμο δεν υπάρχει αναφορά σε δικαίωμα του επιζώντος συντρόφου στο εξαίρετο αλλά σύσσωμη η θεωρία υποστηρίζει την αναλογική εφαρμογή της διάταξης σχετικά με το δικαίωμα του επιζώντος συζύγου στο εξαίρετο αλλά και σε κάθε άλλο κληρονομικό δικαίωμα καθώς όλα τα υπόλοιπα (προσαύξηση, διαδοχή, κληρονομική αναξιότητα) δεν παρουσιάζουν καμία διαφοροποίηση.
ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΕΤΑ ΤΗ ΛΥΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΦΩΝΟΥ :
Eίναι δυνατόν να προβλεφθεί με το σύμφωνο ή με μεταγενέστερο συμβολαιογραφικό έγγραφο, συμφωνία υποχρέωσης διατροφής , είτε αμοιβαία , είτε του ενός μέρους προς το άλλο, μόνο όμως εφόσον μετά τη λύση αυτού ο δικαιούχος δεν μπορεί να εξασφαλίσει τη διατροφή του από τα εισοδήματά του ή από την περιουσία του. Ο δικαιούχος δικαιώματος διατροφής βάσει συμφώνου, συμπορεύεται ως προς το δικαίωμα διατροφής με το διαζευγμένο σύζυγο του υποχρέου.
ΛΥΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΦΩΝΟΥ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ :
Λύση του συμφώνου επέρχεται με συμφωνία των συμβληθέντων κατά τον ίδιο τρόπο που συστάθηκε δηλαδή με συμβολαιογραφική πράξη και αυτοπροσώπως, με μονομερή συμβολαιογραφική δήλωση που κοινοποιείται στον άλλο σύντροφο και αυτοδικαίως με το θάνατο ενός συντρόφου, ή με τη σύναψη γάμου μεταξύ των συντρόφων ή ενός από αυτούς με τρίτο πρόσωπο. Παρατηρούμε λοιπόν ότι ως προς τη λύση του το σύμφωνο συμβίωσης διατηρεί το συμβατικο του χαρακτήρα και με μονομερή, απευθυντέα δήλωση βούλησης είναι δυνατόν να λυθεί σε αντίθεση με το θεσμό του γάμου που απαιτεί αμετάκλητη δικαστική απόφαση.
Το νέο νομοσχέδιο σχετικά με τις τροποποίησεις του παρόντος νόμου με τίτλο <<Σύμφωνο συμβίωσης και άλλες διατάξεις>> βρίσκεται σε διαβούλευση και σκοπό έχει την εξομοίωση των ομόφυλων ζευγαριών με τα ετερόφυλα και τη δυνατότητά τους να συνάπτουν και αυτά σύμφωνο συμβίωσης. Πριν από το νομοσχέδιο αυτό αυστηρός όρος του Ν.3719/2008 ήταν η σύναψη του συμφώνου μεταξύ ατόμων διαφορετικού φύλου.